Gelişim Geriliği

Gelişim Geriliği; biyolojik veya çevresel koşulların yetersizliği nedeniyle bireyin sosyal duygusal, dil, fiziksel ve zihinsel gelişim alanlarında yaşıtlarına göre geri kalması durumudur. Bu durumu erken farketmek ve eğitimle beraber tedavi sürecine başlamak çok önemlidir. Her çocuktan belli ay ve yaş dönemlerinde beklenen beceriler vardır.

Eğer çocuk bunlarda geriyse gelişim geriliği söz konusudur.Normal çocuklarda gelişme hep aynı sırayı izler. Ancak işlevlerin başarıldığı yaşlar arasında bazı bireysel farklılıklar görülebilir: örneğin tamamen normal iki çocuktan biri 10 aylık, diğeri 14 aylıkken yürüyebilir.

Normal sınırlar içinde kalan bu değişkenlik, genetik özelliklerden, sosyokültürel düzeyden, ayrıca çocuğun cinsiyeti, kişilik özellikleri, aile içindeki sırası, yatırılış veya oturtuluş biçimi gibi çeşitli özelliklerden etkilenir.

Gelişim Geriliği Genetik Etmenler

Genetik etmenler arasında anne babanın zeka düzeyleri, çevresel etkenler arasında beslenme ve beş duyu ile elde edilen deneyimler başta gelir. Bu nedenle çocuğun deneyim edinebilmesi için fırsat yaratılmalı, araştırıcı davranış teşvik edilmelidir.

Çocuk bazı dönemlerde bazı uyaranlarla karşılaşmazsa, o işlev gelişememekte, ve bu eksiklik belirli bir yaştan sonra düzeltilememektedir.
Örneğin göz ve görme yollarındaki doğuştan bozukluklar en fazla 18 aya kadar düzeltilerek çocuğa görsel uyaranla karşılaşma olanağı sağlanmazsa daha sonrası etkili olmaz. Dil öğrenmede 17 yaş, sosyal duygusal gelişimde 0-2 yaş duyarlı (kritik) olarak kabul edilir. Bu sebeplerden ötürü gelişimsel tarama, en az boy kilo ölçümleri, kalça çıkığı ya da kansızlık taraması kadar önemli olup ilki ilk bir yaş içinde olmak üzere her çocuğa 6 yaşına dek en az 4 kez yapılmalıdır. Bu değerlendirme, gelişim testleri kullanılarak, rahat bir ortamda, çocuğun da sağlıklı ve rahat olduğu bir dönemde yapılır.

Gelişim geriliğine neden olabilecek durumlar

Gebelikte annenin kanamasının olması, tansiyonunun yükselmesi ya da uzun süre düşmesi,bazı mikrobik hastalıklar geçirmesi, ilaç veya radyasyona maruz kalması gibi sebeplerde gerişim geriliği oluşmasına sebep olabilir.

Bazen parmak, dış kulak, saç, gibi vücut yapılarındaki hafif şekil bozuklukları buna eşlik edebilir. Belirgin dış yapı bozuklukları varsa kromozom bozuklukları akla gelmelidir. Gebelik sırasında bebek hareketlerinin azlığı dikkati çekmiş olabilir.

Başta fenilketonüri olmak üzere çok sayıda hastalık bu gruba girer. Çoğu, anne ve babanın taşıyıcı olduğu, her bebekte %25 hasta olma ihtimalinin bulunduğu ve akraba evliliklerinde daha fazla görülen hastalıklardır.

Erken doğuma ait sorunlar, doğum ağırlığının düşük olması, doğumda oksijensiz kalma veya zor doğum başta gelir. Oksijensiz kalma daha çok serebral palsi‘ye (beyin felcine) yol açar. Bu durumda bebeğin hareketleri, başını tutması, oturması gibi işlevlerinde sorun varken zeka geriliği daha az orandadır. Erken doğmuş (prematüre) bebeklerde özellikle ilk günlerde ağır solunum sıkıntısı veya kafa içinde kanama olursa, ilk haftalarda tıbbi tedavi gerekirse, çoğul (ikiz veya üçüz) gebelik sonucu ise ve çoğul gebeliklerde bebeklerden biri anne karnında ölmüşse diğeri için risk artar. Bu hastalarda baş çevresi ölçüldüğünde yaşı için beklenenden küçük bulunabilir, kol bacaklarda normale göre daha fazla kasılma olabilir.

Beyin iltihabı veya menenjit gibi ciddi enfeksiyonlar, kan şekerinin düşmesi, sanlık, yüksek ateş, ishal ve kusmaya bağlı ağır sıvı ve tuz kaybı, düşme çarpma sonucu beyin zedelenmeleri, zehirlenmeler, ağır beslenme bozuklukları, tiroid bezinin az çalışması, boğulma gibi nedenler, özellikle ilk yaşlarda karşılaşılmışsa beyin ve zekada arızalar bırakabilirler.

Zeka henüz hepsi tanımlanmamış olan birçok gene bağlıdır. Ailedeki gen havuzundan çocuğun aldığı zeka genleri ile ilgili olarak zeka düzeyi bir miktar düşük olabilir. Bunları sosyal, kültürel ve ekonomik yoksunluklar gibi çevresel etmenlerden tam olarak ayırmak güçtür.

Gelişim Geriliği ile ilgili aradığınız cevapları bu yazımızda bulamadıysanız bizi arayarak veya bir çayımızı içmek için uğrayarak aklınıza takılan soruların cevaplarını bulabilirsiniz.

Gelişim Geriliğinin nedenleri ve tedavisi

Gelişim geriliği, günümüzde çok sık görülen bir problem. Çocuklar, biyolojik bir nedene bağlı olmadan sadece çevresindeki şartların yetersizliğinden dolayı gelişim geriliği yaşayabilir.

Bu durum anne-babanın veya çocuğun bakımıyla sorumlu kişinin, yeterince uyarıcı, sağlıklı ve zengin bir çevre sunmayışından kaynaklanır. Örneğin çocuk dışarıya sık çıkma şansı olmadan, dört duvar arasında büyümek zorunda kalmıştır. Onunla ilgilenen, oynayan bir yetişkin yoktur.

Özellikle çalışan anne-babalarda, çocuğun akşama kadar bakıcıyla bir etkinlik yapmadan ve dışarı çıkmadan yalnız kalması, arkadaşlarıyla yeterince oynamaması nedenler arasındadır. Çocuk, oyun oynayarak büyür ve gelişir. Eğer bu şartlardan mahrum olursa, gelişim geriliği kaçınılmazdır.

Gelişim Geriliğinin belirtileri nelerdir?

Çocukları kendi yaşıtlarıyla kıyaslamak doğru değil, herkes farklıdır. Nitekim her çocuktan, belli ay ve yaş dönemlerde beklenen beceriler vardır. Eğer bunlardan birinde geriyse, gelişim geriliği söz konusudur.

Gelişim geriliğinin en büyük habercisi, ‘konuşma gecikmesi’dir. Konuşma gecikmesi, sadece gelişim geriliğinin değil, bazı ciddi patolojik problemlerin de habercisidir. Bu gibi problemlerde, erken teşhis çok önemlidir.

Bebeğin fiziksel gelişim alanında, yürüme, koşma ve tutma gibi motor becerilerinde gerilik olabilir. Mesela çocuk yaşından beklenen şekilde legoları yerleştiremiyordur.

Gelişim geriliği sadece dil ve motor gelişiminde de olmayabilir. En çok ihmal edilen, sosyal ve duygusal alandır. Çocuk arkadaşlarıyla nasıl iletişim kuracağını bilemez. Ya saldırır ya da kendini hiç koruyamaz. Sosyal becerilerdeki eksiklik, ancak arkadaşlarıyla oynayacak ortam sağlanarak düzeltilebilir.

Zihinsel alanda gerilik; kavramların gelişmemesi, neden-sonuç ilişkilerinin, problem çözme becerilerinin gelişmemesi olarak özetlenebilir. Bu durumda bireysel eğitim desteği alması şarttır.

Gelişim Geriliği Nasıl Teşhis Edilir?

Gelişim geriliğini anne-babanın anlaması ve kabullenmesi çok zordur. Gelişim sürecinde olan çocuklarının geride kaldıkları becerileri, büyüdükçe tek başlarına kazanacaklarını düşünürler. Böylece zaman kaybedip, durum ciddi boyutlara ulaşınca bir pedagogdan destek almaya karar verirler.

Eğer bir gelişim geriliğinden şüphe ediyorsanız, zaman kaybetmeden çocuk psikolojisi uzmanına danışmanız gerekir. Çünkü geç kalındığında, yol almak çok zordur.

Ailelerin gelişim geriliğini anlamaları zor olacağı için bebeklerini düzenli aralıklarla pedagog kontrolünden geçirmeleri çok önemlidir. Gelişim geriliği, Denver II Tarama Testi ve alanında uzman bir psikoloğun klinik değerlendirmesi sonucunda tespit edilebilir.

0-3 yaş arasındaki her bebeğin, en az altı ayda bir pedagog tarafından gelişim kontrolünün yapılmasında fayda var.

3-6 yaş arasındaysa, en az senede bir defa kontrolden geçmesi tavsiye edilir. Çocuk psikolojisi uzmanı, sizin fark edemediğiniz sinyalleri görür.

Gelişim Geriliği nasıl tedavi edilir?
Gelişim geriliği, anne-baba desteği ve yoğun bir eğitim programıyla aşılamayacak bir sorun değildir. Bu program, çocuk psikolojisi uzmanı danışmanlığında geliştirilir ve uygulanır. Eğitimci, uzman tarafından geliştirilen programı uygular.

Gelişim geriliğinde aile büyük sorumluluklar taşır. Çocuğun tüm çevresinde düzenlemeler yapılır. Yatak ve oyun odasından bahçeye kadar çocuğun tüm yaşam alanları gelişimini destekleyecek şekilde düzenlenir.

En önemlisi bütünsel bir program geliştirebilmek ve aileyi işin içine katabilmektir.